–Wat te denken van Poetin: hij drijft de zaken tot het uiterste (titel in De Morgen en algemene teneur), of moeten we ook begrip tonen voor hem, wetende dat het Westen al decennia veel (militaire) afspraken uitgehold heeft?

-Didier Ramoudt: Ik reis al meer dan dertig jaar naar Oekraïne en Rusland op zeer regelmatige basis. Het voordeel van dit redelijk lang traject is dat je op de duur de mensen en hun cultuur, normen en waarden beter begint te begrijpen. Ik probeer het eenvoudig te schetsen. Tijdens mijn eerste jaren aldaar moest ik vaststellen dat de communicatie met de lokale mensen niet eenvoudig was om elkaar te begrijpen. Ik stelde het zo voor : ik vraag en zend uit op korte golf en zij antwoorden op de lange golfbreedte. Ik was de melkkoe en zij de melker. Het leerde me vlug dat zij in zaken doen er heel andere redeneringen op nahielden dan deze van ‘recht aan recht uit‘. De Russische cultuur in het algemeen, en daar horen ook de Oekraïners toe, is gebaseerd op een zeker genetisch overgedragen wantrouwen jegens anderen en weinig emotionele verbondenheid tenzij als het gaat over ‘hun’ land. Mijn indruk over Poetin is dat hij een bijzonder strateeg is en ook omringd wordt door pientere denkers. In eigen land draait zijn economische politiek vierkant en zijn land is volledig afhankelijk van de fossiele brandstoffen die de staatskas rijkelijk ondersteunen. Dus hij heeft er alle belang bij dat de prijs van olie en aardgas zo hoog mogelijk staat zodat er financiële ruimte is om wat geopolitiek te experimenteren. Het hele gedoe rond Oekraïne heeft de olie prijs en de gasprijzen gebracht op het niveau dat hij wenste. De grote militaire operaties kosten hem (de Russische natie) niets. In wezen betaalt het Westen deze kosten  met harde valuta voor haar olie en gas. Rusland heeft altijd de grootste schakers voortgebracht. Poetin is ook zo’n politieke schaker en hij neemt zijn tijd. De inname van de Krim stond destijds in de sterren geschreven. Elke Oekraïner die woonde op het Krim schiereiland kon gratis een Russisch paspoort krijgen en aldus had de meerderheid van de bevolking op de Krim een dubbele identiteit. Dus het Russisch burgerzijn gevoel was aangewakkerd bij de bevolking en zijn zachte, bijna pijnloze inname van de Krim was in no time een feit. Op minder dan een week tijd, nieuwe valuta, nieuwe hogere pensioenen, en de hemel op aarde. Vandaag is de geest al een beetje uit de fles op de Krim. Ik geloof dan ook helemaal niet dat al die troepen die zich nu in Wit-Rusland bevinden, binnenkort ook dat land zullen verlaten. Hij heeft daar al zijn grootste trofee al binnengehaald. Zonder slag of stoot zal hij Wit Rusland inpalmen en … Loekasjenko staat er bij en kijkt er naar. Zonder maar een kogel te verschieten kan hij de helft van Europa blind en doof maken. De recente cyber-experimenten in 10 van de grote steden in Oekraïne zeggen veel.

Wat Poetin zegt, gebeurt ook en dat maakt natuurlijk van hem een steeds sterkere man. Meer dan honderd jaar werd er gesproken om een brug tussen Rusland en de Krim door de Zee van Azov te bouwen. Op minder dan 3 jaar na de inval in de Krim is dit architecturale pareltje gebouwd. Poetin heeft macht en men moet hem dat toegeven. McDonald’s is inmiddels buiten op de Krim en Rusburger heeft zijn intrede gemaakt op dezelfde strategische plaatsen en niemand die treurt. En als er iets loopt niet naar wens, dan wordt hij plots een Calimero samen met zijn gevolg. Allemaal de schuld van iemand anders. Het Westen heeft, samen met de VS, door hun energiestrategie van hem gemaakt hebben wat hij op vandaag is. Dus kan men hem dat kwalijk nemen? Het zijn ook niet de halfslachtige strenge maatregelen vanuit de EU  die hem pijn zullen doen. En om af te sluiten : voor de Russen is de NATO een leger, en een leger is om aan te vallen en het begrip defensieleger is hen totaal vreemd. Dat helpt natuurlijk niet bij discussies op dat niveau.

–Welke positie moet EU innemen, vindt u?

-Didier Ramoudt: Ik vrees dat de EU 30 jaar geleden zich had moeten positioneren tegenover de Rusland . EU is tot op vandaag nog niet in staat geweest enige gemeenschappelijk coherent beleid op welk niveau dan ook naar buiten te brengen. De EU blijft een ‘kip zonder kop’. Poetin is er al in geslaagd om in praktisch alle computers in de EU in te breken. Weliswaar allemaal afzonderlijke experimenten maar er komt een dag dat het geen experimenten zullen blijven, vrees ik. Hij heeft er alle belang bij dat er geen eendracht komt en hij zal wel voormalige Oostbloklanden op een of andere manier onder zijn invloed proberen te krijgen, met of zonder hulp van de Chinezen. Elke maatregel die de EU zal nemen zal een keerzijde hebben en het verleden heeft bewezen dat alle maatregelen die reeds in het verleden werden genomen niet gehandhaafd blijven en er al vlug omwegen worden gevonden waardoor deze aan kracht verliezen. Noem mij maar eens één maatregel die Rusland gevoeld heeft of mijn heeft gedaan?

-Wat is de directe impact voor bedrijven die business doen met Oekraïne?

-Didier Ramoudt: Dat is de vraag van 10 miljoen. In conflicttijden zijn er altijd winners en verliezers. De impact zal afhangen van de duur van het conflict en de druk waaraan zowel de roebel als de grivna moeten weerstaan. Het spreekt voor zichzelf dat bij dergelijk conflict de Russische leveranciers waarschijnlijk hun marktaandeel in Oekraïne zullen zien slinken wat natuurlijk opportuniteiten in de lokale markt opent voor andere leveranciers. Zolang de veiligheid kan gewaarborgd blijven denk ik  dat naargelang de branche van de economie het al bij al zal meevallen.

-Oekraïne, en dat is geen geheim (zelf ook meegemaakt..) is sinds jaar en dag ook wel beducht voor zijn corruptie. Is er op dat vlak al enige progressie gemaakt onder Zelinski die het kwaad met wortel en al wilde uitroeien?

-Didier Ramoudt: Opgelet hier. Corruptie is een wereldfenomeen. In alle landen is er corruptie. Wat de voormalige Sovjetstaten typeert is dat de corruptie geïnstitutionaliseerd is. Niemand in deze landen is vrij van corruptie, ook niet diegenen die het wensen af te schaffen. Het systeem van vroeger drong het op om corrupt te zijn. En dat is meer een gewoonte geworden om in die zin te handelen en wordt niet aangevoeld als ‘niet kunnen’. De kleine corruptie is wel verminderd. De tijd dat je in het bureaucratisch systeem enig gehoor wilde halen en met een doos pralines naar de administratie trok is wel recent uit de mode geraakt . De corruptie op hoger niveau blijft evenwel gehandhaafd en hand en span diensten zijn nog altijd een lucratieve bezigheid voor diegene met enige beslissingskracht. Hoe denkt u dat de meeste beleidsmakers op hoog niveau op post blijven? Ik zou zeggen: geef alle beleidsmakers de kans daar iets aan te doen en op termijn zullen de corruptie genen misschien uitgespoeld geraken.
-Heeft u zelf nog belangen in Oekraïne? Waarom wel of waarom niet?

-Didier Ramoudt: Neen. In 2008 ben ik er mee gestopt naar aanleiding van de financiële crisis. Ik ben toen een nieuwe uitdaging aangegaan als voorzitter van Busworld International om wereldwijd internationale beurzen neer te zetten.

(KC)

Wat was de impact van de corona-pandemie op De Lilse Bergen?

Het was voor ons een raar jaar. Bijna alle evenementen zijn afgelast. Pas zag ik nog beelden van de cyclocrosswedstrijd Krawatencross in februari. Toen was er van corona nog geen sprake, en leefden we in een heel andere wereld. 15.000 mensen stonden hier op elkaar gepakt. Dat kan je je vandaag niet meer voorstellen.

En op 1 mei was mijn eerste werkdag hier als directeur. Toen was alles nog dicht. Zelfs de vaste jaarkampeerders mochten niet komen. Het enige leven waren toen de watervogels op de vijver. Een van mijn eerste opdrachten was toen om geleidelijk te heropenen. Op 30 mei kwamen de jaarkampeerders terug, die als tweedeverblijvers werden beschouwd. We hebben hen hartelijk welkom geheten met koffiekoeken. Een week later mocht ook de gewone kampeerder komen en ging ook de speeltuin open. En vanaf half juni konden mensen terug komen zwemmen.

Hoe heb je die stapsgewijze heropstart in goede banen geleid?
 
Er kwam toen heel wat bij kijken. Bij elke organistie waren er wel een berg veiligheidsmaatregelen. Bij onze dagrecreatie betekende de heropstart dat gasten altijd vooraf moesten reserveren. Dit moeten we vandaag nog doen om het bezoekersaantal onder controle te houden. Dus hier moesten we van nul een systeem voor ontwikkelen. Dat was alle hens aan dek, want het moest in recordtempo operationeel zijn. We hadden gelukkig een goed netwerk van firma’s en goede relaties met andere recreatiedomeinen. Een kant-en-klaar pakket van anderen konden we niet overnemen, dus we hebben via onderaanneming een goed reservatiepakket ontwikkeld.

Het was roeien met de riemen die je hebt, en met hetgene dat je hebt moet je een oplossing zoeken. We hebben gelukkig een sterk team van 26 vaste medewerkers. Dat wordt in het seizoen uitgebreid met jobstudenten.

Toen was De Lilse Bergen nog geen provinciaal domein. Pas vanaf 1 januari vielen we onder het nieuwe statuut van extern verzelfstandigd agentschap – een vzw onder de vleugels van de provincie, zeg maar – en werden gegeïntegreerd binnen de provincie. Daarvoor waren we ook al een vzw, maar in handen van verschillende overheden.

Dus ook dat was een verandering waar jij en je personeel het afgelopen jaar rekening mee moest houden.

Inderdaad, maar die overgang valt goed mee. We hebben een goede samenwerking met de provincie. Voordien was het ook al de gewoonte om uitgebreid te communiceren aan onze Raad van Bestuur, en dat proberen we nu te blijven doen.

Gelukkig was bij de eerste heropening het overnameproces al even bezig. We wisten dat we een provinciaal domein gingen worden. Vanaf de zomer heeft de provincie ons altijd meegenomen in haar communicatie rond corona en ook ondersteuning gegeven.

Hoe groot was de financiële impact van corona voor De Lilse Bergen?

Vorig jaar hebben we 2/3de van onze normale omzet gerealiseerd. Dat heeft wel wat impact, maar gelukkig heeft provincie een voorafname van de overname gedaan en is ze bijgesprongen in de kosten. En gelukkig konden we daar op terugvallen.

Hoe gingen de medewerkers om met alle grote veranderingen bovenop corona?

Het is heel speciaal geweest voor hen. Zo’n periode vraagt heel veel van medewerkes. De regels veranderden constant: dan waren er verstrengingen, dan moest dit weer anders. Er zijn medewerkes die hier goed mee om kunnen, en sommige minder goed. We hebben geluk gehad met de mensen die we hebben. Ze hebben het allemaal goed opgevangen.

Het is veel op korte tijd voor onze mensen. Het hele coronagegeven was niet voorzien. De werking zelf is anders dan voordien, door de overgang naar de provincie. Zo moesten we heel onze boekhouding herbekijken en zijn we overgegaan naar een analystische boekhouding[VB1] . Daar kwam heel wat bij kijken. Langs de andere kant krijgen we ook veel ondersteuning vanuit de provincie. Ook qua logistiek: we waren gewoon om onze plan te trekken in alles. Nu zit alles in een strikter regime. Het is geven en nemen, want we zijn blij met de ondersteuning.

Dus eigenlijk heeft corona je niet uit je slaap gehaald?

Nee, ik heb er mijn slaap niet voor gelaten. Het voordeel was ook dat ik in een goed team ben terechtgekomen. De werking draaide. Het is niet omdat er een nieuwe directeur kwam, dat mensen niet meer wisten wat te doen. Veel kwam neer op een goede communicatie, zowel naar klanten als naar medewerkers. Duideijkheid is heel belangrijk. Voorzover je die kan geven natuurlijk, want hangt af van maatregelen. Maar als je iets goed uitlegt naar dagrecreanten en campinggasten, is er wel begrip.

Maatregelen moeten nu eenmaal goed gecommuniceerd worden. In de zomer kwam er plots een verstrenging vanuit de provincie zelf. Er kwam een verplichting van mondmaskers op het strand zelf. Dan zijn zaken die moeilijk vallen, maar toch was er grote bereidheid om zich er aan te houden. Maar vandaag merk je op het domein wel dat mensen het meer en meer beu worden. Het duurt ook lang voor iedereen.

Hoe ging je als directeur om met onzekere omstandigheden?

Je wist niet wat er ging komen, maar we zaten wel allemaal in hetzelfde schuitje. Als je enkel en alleen op ons domein een mondmasker zou moeten dragen, dan schieten ze u af. Nu zat het in algemene stroom van maatregelen. We moesten er allemaal door. De mensen waren blij dat ze terrasje konden doen, dat ze buiten mochten. Dus ja, de onzekerheid was er langs de ene kant wel, maar langs de andere kant was het proberen om er het beste van te maken. Je moet er uithalen wat er in zit. Het doel van De Lilse Bergen is om mensen een goede tijd te geven op het domein, zonder het bedrijfstechnische en de omzet uit het oog te verliezen.

Hebben de maatregelen voor het domein veel gekost?

We moesten net als iedereen vanalles aankopen, zoals zeepdispenser, pijlen en borden, handgels, plexiglas. Er zijn geen grote verbouwingen nodig geweest. In elke sector waren er sectorprotocollen. Er werden veel zaken opgelegd, maar het was wel haalbaar. Binnen het overlegorgaan Kempen Campings maakten we een vertaling van wettelijke maatregelen naar de praktische uitvoering ervan. We moesten niet zelf dingen gaan verzinnen. Dat overleg bood ons een kader waarbinnen we goed konden werken.

En als de infrastructuur klaar is, dan is het nog een kwestie van alles snel te communiceren. De versoepelingen werden vaak vlak voor een weekend aangekondigd. Maar de concrete teksten zelf waren pas op zondagavond of maandagochtend bij ons. Maar eens de duidelijkheid er is, is het een kwestie van communiceren.

Onze communicatie is op de massa gericht. We passen altijd direct onze website aan. Ook Facebook heeft goed gewerkt om snel naar ons doelpubliek te communiceren. En de kampeerder zitten bij ons in een mailinglijst, dus ook hen kunnen we zeer snel breed bereiken

Hoe kijk je naar de toekomst?

Ik hoor soms zeggen dat corona veel slechts met zich meegebracht heeft, maar de nieuwe situatie geeft ook wel wat kansen. Er zijn nieuwe technologieën die we hebben kunnen implementeren op korte termijn. Het binnenlands toerisme boomt nu echt. Mensen hebben kunnen ontdekken dat ons eigen land ook leuk kan zijn. Velen waren na hun binnenlandse vakantie heel tevreden. Dit is onze uitdaging: om dit publiek te kunnen behouden.

En verder zal dit jaar zal nog niet optimaal zijn. De camping zal beter draaien dan andere jaren, maar alles van evenementen blijft wel geannuleerd. Ook teambuildings en sportdagen zien we niet doorgaan. Het is natuurlijk nog een overgangsjaar en dan hopen we maar dat we volgende jaar volledig normaal kunnen draaien. Een normale werking heb ik hier nog niet meegemaakt, dus ik kijk heel erg uit naar een business-as-usual op het domein hier.

Heb je tips of een boodschap voor collega-ondernemers?

Ik ben natuurlijk nog een startende directeur. Maar een goede en duidelijke communicatie is iets dat echt werkt in crisissituaties en dat veel wrevel wegneemt.

1.Hoe evalueert u de huidige economische toestand in de voedingssector in het algemeen en in uw branche in het bijzonder? 

“Het is een zeer binair gegeven. Wie afhangt van de toerist, ziet zwarte sneeuw. Wie afhangt van de lokale consument stelt het zeer goed als je van de routine route-to-market afhangt (i.e. de lokale voedingswinkel, de lokale traiteur, de supermarkt …). Je stelt het redelijk goed als je van geschenken (zoals wij doen) en impulsaankopen afhangt.  Hier geldt de dynamiek van onszelf. Sterke etalages, goeie dynamiek naar bedrijfsklanten, een zeer actieve online aanpak helpen enorm.”

2.Ziet u nieuwe tendenzen in de consumptie van chocoladeproducten? Zo ja, hoe vertaalt zich dat in de aanpak van uw productieprocessen? Hoe is het afgelopen jaar de relatie van Neuhaus met de markt geëvolueerd?

“De bestaande tendensen zijn versterkt, i.e. originaliteit en creativiteit helpen (vb. Pairing Collection – Sparkling Edition) en nieuwe concepten (Amusettes i.e. praline-bonbons, Valentijn liefdesbrieven in chocolade, speciale recepten voor paaseitjes …) doen het goed.

Authenticiteit en smaak blijven.  Waar komt de chocolade vandaan, vinden we het lekker?  Een sterk verhaal gekoppeld aan een lekker product zullen het blijven doen. Er is een ‘hosting-box’ gelanceerd.  Een luxeverpakking in hout om op de gastentafel te zetten.  Die kan steeds opnieuw gevuld worden.  We blijven zoeken naar het speciale moment.”

3.Welke stappen heeft Neuhaus gezet rond de veelbesproken digitale transformatie die in heel wat sectoren zijn ingang heeft gevonden? Ziet u hiervan al resultaten? Zo ja, welke? 

“Wij waren al voor Covid bezig met digitale transformatie. Ingezet in 2017 (we kwamen van ‘onder nul’).  Er is sinds die tijd een database aangelegd van meer dan 120.000 lokale klanten. Telkens er een nieuw product gelanceerd wordt, worden die uitgenodigd naar de winkel en krijgen ze een gratis geschenkje.  Tegelijkertijd wordt de webshop vernieuwd. In de USA (lancering januari 2021) is dat een zeer groot succes.  In Europa komt hij op 20 april.  Maar al die initiatieven waren al bezig.  Ze zijn gewoon sneller uitgerold.”

4.Hoe is de relatie van Neuhaus met zijn werknemers geëvolueerd het afgelopen jaar? (thuiswerk, loyauteit,..) Zijn er veranderingen in uw franchisenetwerk? Zo ja, welke? 

“We zijn altijd zeer open geweest naar werknemers hoe we er voor stonden.  We toonden ze vandaag maar gaven ze hoop in morgen.  Klantgerichtheid werd nog verhoogd (waar we het konden betalen).  Er was grote solidariteit van kop tot teen – iedereen (aandeelhouder, directie, werknemers) leverde in om het schip sterker te maken.  Het schip was belangrijker dan om het even welk lid van de bemanning.  We hebben een aantal zelfstandigen gered door ze over te nemen.  Ondertussen hebben we alle inspanningen gedaan om hun businessmodel te versterken (omnichannel, betere kassasystemen).”

5.Hoe schat u het belang en de zin in van de overheidssteun/ subsidies?  Zal die steun/subsidie een positieve impact hebben op de overlevingskansen van ondernemingen in het algemeen? 

“Overheidssteun geeft tijdelijk zuurstof.  De beste overheidssteun is gewoon mogen open blijven, op eigen been staan.  Naar de chocoladewinkels toe heeft de overheid dat gedaan, naar de rest van de economie is ze hierin te dogmatisch conservatief geweest.  Virologen hebben hun job niet gedaan.  Terrassen, horecazaken, bioscopen … hadden kunnen open blijven mits duidelijke afspraken rond veiligheid.  Maar de overheid heeft alles op één paniekhoop gegooid.  Die overheidssteun werd een noodzakelijk doekje voor het bloeden.  Maar laten we wel wezen, de overheid betaalt niets … ze gebruikt het geld van de bestaande of toekomstige belastingbetaler.  De burger en het bedrijf betalen alles.  Overheidssteun is een vals woord.”

6.Welke boodschap(pen) heeft u voor collega-ondernemers? 

“Blijf in leven op korte termijn … dat is cash-flow/bankrekening.  Maar eens u uit die wurggreep bent (gebruik uw rekenmachine), blijf geloven en investeren in morgen (producten, kanalen, diensten).  Bouw morgen en droom van de dag na de miserie. Je moet natuurlijk mogen.  Als je in de horeca of evenementen-business zit, is dat verdomd moeilijk.”

7.De glazen bol: kan u uw mening kwijt over hoe uw sector zal evolueren de komende 2 tot 5 jaar?

“We zullen met minder zijn, maar we zullen beter worden.  We zullen leren – betere mensen, lagere kosten, meer creativiteit, meer routes naar de consument.  Ondernemen overleeft altijd.  Ondernemen is blijven rollen en durven, ondanks de miserie.”

8.Uitsmijter: hoeveel chocoladeproducten eet u gemiddeld tijdens de “chocolade” paasperiode? Welke smaken eet u het liefst? 

“Ik eet enorm veel chocolade.  Vooral wit en melk.  Ik tel het niet.  Je telt toch ook niet het aantal kussen of omhelzingen die je geeft in het leven?  Passie kent geen cijfers.”

“Op langere termijn zie ik Covid helemaal niet als een game changer, ik zie het veel meer als een tijdelijke change accelerator, niet meer en niet minder”, analyseert Dirk Wynants. “Want wat is er nu eigenlijk echt veranderd? Zelf ben ik verantwoordelijk voor de opleiding industriële vormgeving in Shanghai, nu al even op afstand weliswaar. Na een bijzonder harde lockdown kwam het normale leven al terug in april 2020, toen wij er nog niet uit waren of we wel mondmaskers zouden moeten dragen. Is hun leven nog hetzelfde als voorheen? Neen, maar dat is het nooit na verloop van enige tijd, ook zonder Covid. Maar verder gaat het leven er gewoon weer zijn gang.”

Extra boost

“The speed of change is changing”, vindt Wynants. “Altijd sneller, en in deze periode wel met een serieuze extra boost, met Covid als in een time machine fast forward. Uiteraard zijn er bepaalde evoluties die zullen blijven hangen: ik geeft nu les op afstand, ik heb meer video conferenties dan ooit, en dat alles lukt best goed. Maar deze veranderingen waren al sterk in opmars voor Covid. Gelukkig hebben we plots wat meer aandacht beginnen geven aan een betere camera, beter geluid, enzovoort. Al dat prutsen van voorheen behoort nu al snel tot het verleden, maar nieuw was dit voor mij toch echt niet. Ik heb werkelijk talloze digitale rondleidingen gedaan voor onze klanten, voorschrijvers en architecten. Ik sliep het afgelopen jaar zo’n 120 nachten meer in eigen bed en we zijn intussen bezig met onze eerste volledig digitale product lancering. Maar volgend jaar ga ik toch opnieuw reizen, en gaan we net zo vrolijk toch weer deelnemen aan de beurs van Milaan. Want de bestaande contacten bewerken lukt wel, nieuwe contacten komen er nu nauwelijks bij. En neen, we gaan niet meer naar de beurs van Keulen, maar dat is een pre-covid beslissing. Minder beurzen op de agenda, was toen ook al aan de orde. Het nieuwe ontwerp dat we nu lanceren, AMAi, is een pre-covid idee. Uiteraard hebben we ons afgevraagd of dit het nu is wat we nodig hebben in de post-covid wereld, en toeval of niet, het antwoord is volmondig: ja!”

Thuiswerken als ideaal?

“In het begin hoorde ik stemmen dat we misschien gewend zouden raken om geen mensen meer te zien, om altijd van thuis uit te werken, dat we voor de rest van het menselijk bestaan ons gewoon zouden blijven isoleren en ons daar goed bij voelen”, zegt Wynants. “Als dat al ooit een echte voorspelling was, dan heeft deze crisis wel degelijk het tegendeel bewezen. Toen ik nog studeerde, of dat toch probeerde, zat ik op mijn kot. De laatste jaren zie ik elke ruimte die ervoor in aanmerking kan komen, van bibliotheek, stadszaal, kerk enzovoort, omgevormd worden tot gemeenschappelijke studiezalen. Is dit nu de generatie die de rest van hun professionele carrière van thuis zal werken? Ik denk het niet hoor. Wat deze crisis ons vooral geleerd heeft is dat wij echt niet zonder andere mensen kunnen. Voor al die mensen die droomden van thuiswerken, ze hebben intussen ondervonden dat er ook nadelen aan verbonden zijn. Zullen we meer thuiswerken na deze crisis? Natuurlijk, maar dit is geen trend die in gang gezet is door Covid. Het proces werd er wel door versneld, dat wel.”

Normale gang van zaken

Never waste a good crisis, en dat moeten we ook deze keer niet doen, vindt de bedenker van Extremis. “Maar laten we ook even naar de geschiedenis kijken”, zegt Wynants. “Hongersnood, ziekte en oorlog waren altijd al een constante in een mensenleven, er was altijd wel wat, en dikwijls zelfs een combinatie van alle. In deze formidabele tijden waren we even vergeten dat dit deel uitmaakt van het leven. We ‘vieren’ vandaag 10 jaar oorlog in Syrië, ook dat maakt nog steeds deel uit van ons bestaan, helaas. Kijk ook even naar de Spaanse griep die net na de eerste wereldoorlog meer slachtoffers eiste dan de oorlog zelf. Toen ook waren er mondmaskers, lockdowns en protesten ertegen. Krak hetzelfde als nu. Niets hebben we daarvan onthouden, eens voorbij was dit niet meer dan een kwade herinnering. Dat zal nu echt niet anders zijn: in de Westhoek hebben we nog niet zo lang een 4 jaar durende herdenking van Wereldoorlog I achter de rug. Heb ik de herdenking aan de slachtoffers van de Spaanse griep ergens gemist of zo?”

Impact op milieu?

“De grote veranderingen waar ik op hoopte hebben blijkbaar echt iets meer nodig dan een virusje om in gang gezet te worden”, besluit Wynants. “Even was er sprake van dat het nu wel echt duidelijk werd wat onze impact op het milieu was, en dat we daar van zouden leren, en veel minder gingen reizen, en meer aandacht gingen geven aan duurzaamheid. In your dreams. Helaas.”

Wat was de impact van de corona-pandemie op uw bedrijf het afgelopen jaar?

Het voorbije jaar was voor Heylen Vastgoed redelijk atypisch. We kregen rond 12 maart het nieuws dat we moesten sluiten door de eerste harde lockdown. Ons kantoor heeft onmiddellijk gereageerd door een centralisatieplan op te stellen. In de loop van de eerste week zagen we dat de interesse in huizen niet terugviel. En na het tweede weekend zagen we nog meer bezoekers dan de week ervoor. We hebben hierop gereageerd door alle aanvragen te noteren voor het moment dat we onze immokantoren terug konden openen. Na die eerste lockdown hadden we 2.800 afspraken die verwerkt moesten worden voor verkoop, nieuwbouw en bezichtigingen.

Daarom beslisten we tijdens die eerste lockdown om 15 mensen bij aan te werven om de continuïteit te waarborgen. Zij zijn nog allemaal bij ons aan boord. En in het coronajaar 2020 kon Heylen Vastgoed nieuwe kantoren openen en de bestaande kantoren versterken.  Zo ging er na de eerste lockdown een nieuw kantoor open in Deurne.

Heylen Vastgoed heeft het eigenlijk bijzonder goed gedaan dan.

Het laatste jaar is het aantal transacties met 25% gestegen. Sinds mei vorig jaar mei hebben we 45 nieuwe medewerkers aangeworven en 4 nieuwe kantoren geopend. We vonden ook een nieuwe kantoor voor de vestiging in Lier, vlakbij de ring. Het hele jaar zijn we dus blijven doorgroeien. En we trekken dit jaar richting Waasland, want in mei openen we een kantoor in Sint-Niklaas. Deze lente willen we nog 20 medewerkers aanwerven.

Dus eigenlijk heeft corona je niet uit je slaap gehaald?

Toch wel, 12 maart was  een zeer onzeker moment voor mij, want je denkt aan je familie, en aan de bescherming van medewerkers. Maar als zaakvoerder moet je ook een kameleon zijn en je aanpassen aan nieuwe situaties. Als je in de hoek blijft wachten op klappen, dan zijn de effecten voor anderen veel groter. Je moet vooruit om de crisis voor te blijven.

We hebben twee ‘Open Huizendagen’ georganiseerd, en telkens hadden we de tegenslag dat er op vrijdag een veiligheidsraad was die verstrengingen aankondigde. Dit had een grote impact op de commerciële acties die gepland stonden. Dat verlies draag je als ondernemer alleen. We zijn blij met de steun die komt, maar je moet ook blijven vooruitkijken. Je kan het elke dag negatief bekijken, maar als zaakvoerder moet je het schip door de storm leiden.

Hoe ga je dan als ondernemer om met zo’n nieuwe onzekerheid?

Door een gedeelte van je markt uit te breiden, door meer te investeren, en door te blijven investeren in marketing op allerlei manieren. Investeren is de boodschap, en niet rusten en besparen. Dat klinkt allemaal makkelijk, maar onze vaste kosten bleven hoog ondanks de sluiting. We zetten in onze kantoren altijd extra in op dienstverlening naar onze klanten, met een team dat 6 op de 7 actief is. Onze onthaalbedienden zorgden voor extra service, en ons team van juristen bleef de hele tijd actief.

En hoe heeft marketing geholpen om je bedrijf op de kaart te houden?

We leven in een digitaal tijdperk en je moet je blijven onderscheiden. We willen voor onze klanten maximaal investeren in communicatie en markting, ook in print. We hebben maandelijks een papieren publicatie met 140.000 exemplaren die in de hele provincie verspreid wordt. We willen de totale markt blijven bereiken, dus ook mensen die niet digitaal zoeken. We kiezen voor verschillende marketingpartners om samen zo innovatief mogelijk te blijven.

We gaan niet altijd met een bazooka schieten, maar kiezen ervoor om selectief te targetten voor sommige panden. Onze website is ook vernieuwd, om meer leads te genereren en om een goede terugkoppeling te krijgen van onze bezoekers. Op die manier willen we onze plaats in de toekomst verzekeren.

We willen mensen ook sensibiliseren, informeren en goede content bieden. Omdat we met Heylen Vastgoed zoveel transacties doen, komen we veel zaken tegen waarover we de markt concreet kunnen informeren. Via notarissen en andere professionelen kunnen we mensen inzicht geven in het totale woonverhaal.

Je hebt je tijd tijdens de lockdown dus goed kunnen benutten.

We hebben onze eigen processen aangepast, en een ander softwarepakket genomen. Want als het digitale van nu de toekomst is, dan hebben we innovatie nodig. Dankzij corona is onze eigen werking verbeterd. We hebben informatie beter leren organiseren, voor het geval er mensen wegvallen, met de betrachting om blijvende continuïteit te garanderen voor onze klanten. Ook voor vakantieperiodes is dit nu zinvol. We leven nu eenmaal in een tijdperk dat alle info direct beschikbaar kan zijn door de digitalisering.

Had je deze tendensen van innovatie en groei verwacht vorig jaar?

Nee, zeker niet. We hebben vooral geleerd dat op vlak van vastgoed de boel is blijven draaien. Verschillende zaken hebben in ons voordeel gespeeld. Er is een vorm van schaarste op de markt. En mensen stelden de tekoopstelling soms ook uit, omdat je met een hele familie niet naar de notaris kon. Mensen spelen ook meer op zeker, en dat brengt met zich mee dat er na de zomer een groter aanbod kan komen en vermoedelijk ook veel meer werk zal zijn in de vastgoedsector. Voor vele zoekende kopers zal dit het moment zijn om hun droomwoning te vinden.

Hoe hebben je medewerkers dit coronajaar beleefd?

Bij Heylen Vastgoed hebben we het geluk dat we een inhouse hr-dienst hebben, met veel aandacht voor onze mensen, met centralisatie- en onthaalplannen. We organiseerden veel teammeetings om hen te horen. De onzekerheid en angst is er voor iedereen geweest, maar gelukkig hadden we geen grote uitbraak. Vanaf dag 1 hebben we heel hard gewerkt aan alle voorbereidingen die nodig waren: geïnvesteerd in schermen en de gekende maatregelen om alles onder controle te houden.

Hoe kijk je naar de toekomst?

Zeer positief. Maar we zijn geen kantoor dat vooral veel woorden verkoopt; we willen met daden het verschil maken. Het belangrijkste is – en dat menen we – dat we aan dienstverlening willen doen door onze klant centraal te  zetten. Onze schaalvergroting is nodig om voldoende aanbod te hebben voor onze klanten. We willen voldoende keuze aanbieden voor mensen die een gezinswoning zoeken.

Ik hoop natuurlijk dat corona definitief een halt wordt toegeroepen, want ik voel wel de nood aan een echte vakantieperiode. Ik ben vorig jaar niet op vakantie geweest omdat we met onze zaak bezig geweest zijn.
In een ‘normaal’ jaar heb je een drukke lente en een drukke herfst, en dat voelt makkelijker om te combineren. Dan is de work-life-balance beter onder controle te houden.

Heb je tips of een boodschap voor collega-ondernemers?

Dat je met elke situatie moet leren omgaan. Probleemoplossend denken, ook als het moeilijk gaat. En dat je het zelf moet doen, want iemand anders komt het niet voor je oplossen, ook geen overheden of instanties. Je bent bestuurder of je bent het niet.

Hoe heb je zelf deze periode beleefd?

We werken 7 op 7 aan de zaak, enerzijds door de grote groei, en anderzijds door het coronaverhaal. Even zorgeloos naar het buitenland gaan zonder alle maatregelen, dat zou het allemaal even anders maken. We hebben bewust gekozen om even geen vakantie te houden. Maar intussen verlang ik wel even naar een toestand van zorgeloosheid, zoals vakantie in sé moet zijn. Zo een waar je je geen zorgen moet maken dat code oranje plots code rood kan worden.

Als mens heb ik veel uit deze periode geleerd, en ik voel me echt gewapend om met stressvolle momenten om te gaan.  Met ons directieteam zijn we klaar om het bedrijf er door te leiden. Privé leg ik mijn focus vooral op de kinderen, omdat ik het jammer vind dat ze deze periode moeten doorstaan. Mijn oudste zoon zit in het laatste jaar van de lagere school. Nu liggen de sportverenigingen en de voetbalwedstrijden stil. Maar je kan het glas halfvol of halfleeg bekijken. Maar ondanks de moeilijkheden geeft het coronaverhaal naar mijn kinderen en mezelf toe ook een bepaalde rust.

Hoe kijk je terug op afgelopen jaar? Welke impact heeft corona inmiddels nog op jouw bedrijf gehad? 

Ik hoef je niet te vertellen dat het een echte rollercoaster geweest is. We moesten aan crisismanagement doen. Businesswise was het gewoon heel moeilijk om de verschillende eigen en derde evenementen telkens te verplaatsen. De autoriteiten gaven ons telkens hoop, maar deze werd al snel achterhaald door het virus.

Ook op menselijk vlak was het niet makkelijk om onze medewerkers on board te houden. Sommige mensen besloten andere paden te bewandelen. Zo’n 6 maanden geleden was voor ons in dat opzicht de moeilijkste periode.

Hoe trachten jullie toch de moraal erin te houden bij jullie werknemers?

We proberen hen on board te houden door het organiseren van verschillende online sessies met een hoog ‘fun’-gehalte. Zo hebben we een online academy waar we mensen die goed zijn in koken iets laten koken en iedereen kan dan meedoen. Of iemand die yoga kan geeft dan een sessie aan zijn collega’s. Op die manier proberen we de mensen geconnecteerd te houden.

Daarnaast is het bieden van perspectief zeer belangrijk. Dit doen we bijvoorbeeld door het vooruitzicht te bieden naar een fysieke kick off van het seizoen in september. Ook de jaarlijkse Christmas Party ligt al vast. Ten slotte proberen we onze medewerkers via webinars ook al enkele tips & tricks mee te geven over hoe ze zich kunnen aanpassen aan de nieuwe situatie zodra ze weer volop aan de slag kunnen. We gaan er alvast van uit dat we in september opnieuw aan de slag kunnen wanneer een groot deel van de bevolking gevaccineerd is.

Evenementen en beurzen kunnen nog steeds niet doorgaan op een normale manier. Hoe vangen jullie deze verliezen in omzet op?

We hebben 90% van onze omzet verloren. Een deel konden we recupereren door de aanwezigheid van studenten die onder andere in onze hallen in Flanders Expo les volgden en examens aflegden. De Stad Gent bracht ook zijn vaccinatiecentrum onder bij ons, maar dit compenseert uiteraard niet de grote verliezen. En ondertussen lopen de vaste kosten gewoon door.

Je klaagde in het vorig artikel de communicatie van de overheid aan omdat jullie niet op enkele weken kunnen schakelen en perspectief nodig hebben. Hoe zit het nu met dat perspectief?

Vanuit de brede Event Confederation hebben we het voorstel op tafel gelegd om te werken met vier paramaters: het aantal ziekenhuisopnames, sterftes, besmettingen en de vaccinatiegraad. Bedoeling is dat er een aantal versoepelingen komen zodra een zeker cijfer bereikt wordt. Dat is beter dan er telkens een datum op te plakken die uiteindelijk toch niet gehaald wordt. Op deze manier bieden we een degelijk perspectief aan zowel onze medewerkers als aan de duizenden deelnemers van evenementen.

Bovendien denk ik dat als we niet snel versoepelen, we alleen maar meer clandestiene feestjes gaan krijgen. Zo zullen we bijzonder moeten opletten met de start van het EK voetbal op 11 juni. Herinner je de pleinen met schermen enkele jaren geleden. Mensen gaan ook nu niet binnen blijven, maar elkaar willen opzoeken. We hebben er alle belang bij dit op een gecontroleerde manier te doen. Ik hoop dan ook dat de overheid hiervoor de evenementensector, die het gewoon is om dergelijke zaken te organiseren, zal inschakelen.

Hoe kijk je naar de toekomst van de beurswereld? Zal deze sterk veranderen of keert alles hierna terug naar normaal?

Beurzen zullen niet verdwijnen, maar we geloven wel zeer sterk in het hybride model. Hiermee bedoelen we niet de letterlijke vertaling van het beursplan naar een online 3D-simulatie, want we hebben al gezien dat zo’n concept niet werkt. Wel zien we veel potentieel in ons 365 Connect-project waarbij bedrijven het hele jaar door geconnecteerd blijven met hun doelgroep. Dit doen ze bijvoorbeeld aan de hand van een keynote speaker, 2 maanden later een workshop, nog iets later enkele breakout rooms om dan te eindigen in de hoogmis van het jaar: een fysieke beurs.

Door deze techniek toe te passen, zien we ook dat we een nieuwe groep mensen kunnen bereiken die normaal niet naar fysieke beurzen komen. Door het online gebeuren trekken we tot 60% nieuwe bezoekers aan. Het is nu aan ons om deze doelgroep ook te overtuigen van de voordelen van een fysieke beurs waar alle 5 de zintuigen geprikkeld worden.

Heeft de corona-pandemie een effect gehad op jullie eigen businessmodel of strategie? Zijn er zaken die jullie anders zouden willen aanpakken naar de toekomst toe?

Grote internationale events met veel exposanten uit het buitenland, zullen tijd nodig hebben om er opnieuw te staan. In de toekomst willen we steeds meer inzetten op lokale beurzen door aan ‘geo-cloning’ te doen. Dit wil zeggen dat we bepaalde beurzen die het, bijvoorbeeld in Nederland, heel goed doen, ook naar België zullen brengen. Ook binnen België willen we van bestaande Vlaamse beurzen een evenknie organiseren in Wallonië en omgekeerd.

Een andere strategie waar we sterk op inzetten is de verhoging van de return on investment van onze exposanten door een all-in format aan te bieden. Zij hoeven dan niet zelf te investeren in een beursstand, maar wij doen dit voor hen. Dit aan zeer aanvaardbare prijzen want we kunnen dezelfde standen uitrollen over de hele beurs.

Een jaar lang coronamaatregelen en extra veel zorgen voor je bedrijf, wat doet dat met een mens?

Door het wegvallen van recepties, samenkomsten, beurzen,… is er meer tijd en ruimte om het hoofd leeg te maken en te genieten van hobby’s zoals koken, wandelen of fietsen. Dit evenwicht in tijdsbestek is een absoluut pluspunt van de crisis. Remote working zal dan ook een deel van onze bedrijfscultuur worden bij Easyfairs. We hebben een policy klaar om onze medewerkers zodra we opnieuw mogen starten de mogelijkheid te geven om 2 dagen per week van thuis te werken. Toch weten we ook dat er niets gaat boven die tas koffie met collega’s, elkaar kruisen in de gang of het oogcontact tijdens fysieke meetings. Om te connecteren zal het kantoor dus zeker verder gebruikt worden.

Is er nog iets wat je wil meegeven aan andere ondernemers in deze vreemde tijd? 

Ondernemers moeten beseffen dat er ook positieve kanten zijn aan dit verhaal. Zo hebben we op vlak van ICT zaken gerealiseerd in een jaar tijd die we anders misschien pas over 4 jaar zouden gedaan hebben. Vroeg of laat gingen we sowieso overgaan naar een meer online model, nu werden we ertoe gedwongen en is alles in een stroomversnelling terechtgekomen. Bovendien heeft elke onderneming zichzelf onder de loep moeten nemen en ontdaan van alle mogelijke overbodige kosten. Dit maakt dat we nu met een zeer scherp bedrijf, helemaal lean & mean, de toekomst kunnen aanvatten.

Lees hier het vorige interview met Dirk Van Roy bijna 1 jaar geleden.

Wat was voor u persoonlijk het moeilijkste moment afgelopen jaar?

Het afgelopen jaar valt toch wel samen met een moeilijke periode. Dat is niet terug te brengen tot één moment. In de schaduw van de eerste lockdown zijn we als bedrijf volop blijven produceren, onder moeilijke omstandigheden voor de medewerkers en de organisatie, om de samenleving van kritische producten te voorzien. Nadien hebben we op onze sites in België voor het eerst een belangrijke herstructurering aangekondigd. Het is dus een moeilijke tijd voor de organisatie, waarbij we ook geconfronteerd worden met de limieten van virtuele communicatie. We maken er veelvuldig gebruik van, maar het blijkt geen vervanging voor rechtstreekse contacten die we toch wel missen. De combinatie van de coronamaatregelen en de impact ervan op de werkvloer, samen met de herstructureringsplannen, zijn tekenend voor het afgelopen jaar. Dat is eigenlijk nog steeds een bijzondere uitdaging.

Worden bedrijfsaanpakken die inspelen op de coronacrisis de nieuwe norm of gaan bedrijven, eens alles achter de rug, terug naar hoe het was voor de pandemie? 

Voor kantoorfuncties zal een volledige terugkeer naar vroeger waarschijnlijk niet meer gebeuren, al snakken onze medewerkers wel naar echte sociale contacten op de werkvloer en de leuke toevalligheden die kunnen gebeuren op de werkvloer. Maar ik zie dat niet meer gebeuren vijf dagen per week. Evenzeer is de huidige COVID werkomgeving voor ons kantoorpersoneel geen optie. Een stuk van de creativiteit die het gevolg is van directe contacten ligt toch een stuk moeilijker en dat missen we allemaal.

Voor onze productiesites is het natuurlijk anders. Daar zijn we volledig blijven doorwerken, al hebben we onze organisatie wel moeten aanpassen. We merken daar dat de aanwezigheid op de werkvloer toch een must is, uiteraard voor operators en onderhoudspersoneel, maar zeker ook voor de ingenieurs en ondersteunende afdelingen is een gedeeltelijke aanwezigheid aangewezen. Het gaat vanop afstand, maar we zagen toch dat er zaken minder goed werden opgemerkt en hun effect hadden op de effectiviteit. In een productiesite werken we als een ketting samen, haal daar enkele elementen uit en de ketting verliest zijn kracht.

Merkt u grote veranderingen bij de vraag van klanten?

Het afgelopen jaar was zeker tumultueus en het is duidelijk dat we nog niet helemaal aan het einde zijn. Als het vliegverkeer grotendeels stopt en gedurende lange periodes bepaalde economische activiteiten worden stopgezet, heeft dat uiteraard een impact op de vraag van klanten. Maar de snelheid waarmee vaccins zijn ontwikkeld is een ongelooflijke opsteker voor de wetenschap. Wij hebben er dan ook vertrouwen in dat de economie zich zal herstellen en ook dat energiebedrijven zoals ExxonMobil daarin een kritische rol zullen spelen. Onze producten zullen ook in de komende decennia een belangrijke rol blijven spelen om de stijgende energievraag te beantwoorden, gedreven door een groeiende bevolking en groeiende levenstandaard wereldwijd.

Daarnaast is er de vraag van de samenleving en klanten naar producten en productieprocessen die de risico’s van klimaatverandering aanpakken. Dat zijn vragen waar ExxonMobil zich voor inspant, door in te zetten op verminderde emissies in onze operaties, producten te ontwikkelen die bij het gebruik minder uitstoten en de investeringen in R&D om technologieën te ontwikkelen. Een voorbeeld is Carbon Capture and Storage, dat een onmisbaar element zal spelen om de doelstellingen van het Parijsakkoord te halen: wij zijn een actieve partner in Antwerp@C, het CCS project in de Antwerpse haven. Zo komen we opnieuw bij de kracht en noodzaak van wetenschap om de hedendaagse uitdagingen aan te pakken, zowel voor het coronavirus als klimaatverandering.

“Sociale wetenschappers, die in de coronacrisis te weinig hun rol konden spelen, weten dat het bijzonder moeilijk tot onmogelijk is om klaar te zien voor het stof gaat liggen”, zegt Carl Devos. “Zo ver zijn we nog lang niet. Deze ontwrichtende crisis is nog lopende, van een naderende afloop is – gezien de onzekerheid over vaccinaties – vooralsnog geen sprake. Laat staan van de laatste stuiptrekkingen. Het moment om de inventaris op te maken is nog niet gekomen. Dat kan pas later. Het heeft er enige schijn van dat we nog jaren met corona moeten (leren) leven, ook als de vaccinatie in eigen land voldoende immuniteit heeft bereikt. Risicobeheersing eerder dan de totale bevrijding.”

Veel wensdromen

Dat is vervelend, weet Devos als geen ander. “Zeker in onzekere tijden is de behoefte aan duidelijkheid, aan voorspelbaarheid groot”, zegt de bekende politicoloog. “We willen na een in onze tijden ongeziene crisis terug controle, zekerheid krijgen. Dat doen we onder andere door op een smalle en onvaste basis voorspellingen, prognoses te maken. Dat is een manier om zogezegd meer vat te krijgen op de situatie: we proberen ze te vangen in veronderstellingen, om ze zo meer beheersbaar te maken en ons gedrag daarop te richten. Meer dan verwachtingen, waarin soms vooral hoop of vrees schuilt, is dat nog niet. U moet er eens op letten, veel conclusies over wat er na corona allemaal zou komen zijn dikwijls eerder wensdromen, resultaten van een eerder selectieve lezing van die crisis. Men zoekt er vooral naar ‘bewijzen’ om het pre-corona standpunt in post-corona tot algemene conclusie te verheffen.”

De eerste en nu belangrijkste les die we nu over corona moeten trekken, is dat het te vroeg is om lessen te trekken, vindt Carl Devos. “Tijdelijke conclusies zijn vooral dat, tijdelijk”, zegt hij. “Veel is nog enige tijd in beweging. Het korte verleden dat onze generatie zelf heeft beleefd is een al bij al vrij stabiel tijdperk: we zijn dergelijke ontwrichtingen niet gewoon. De crisissen die we beleefden, zoals bijvoorbeeld een financiële en bankencrisis of een migratiecrisis, waren van een andere aard dan wat we nu beleven.

Maatschappelijke uitdagingen

“Het is verleidelijk, veel oren staan er voor open, om te stellen dat door corona onze bedrijven dit, de samenleving dat, de medewerkers zus en de consumenten zich zo zullen gedragen”, analyseert de uit Meulebeke afkomstige Carl Devos. “Dat er een epidemie van burnouts op ons afkomt, dat online en hybride definitief de werkorganisatie en het onderwijs zijn binnengetreden, enzovoort: het zou kunnen, misschien. Maar eerst moet corona een tijd bedwongen zijn, vooraleer alles duidelijker wordt. Is er nadien veel nieuw of blijft het meeste bij het oude?  We hebben ondertussen geleerd dat zo’n crisis zich niet in een timing of deadlines laat opsluiten. Het zou bovendien kunnen dat de uitputtende onzekerheid nog enige tijd aanhoudt. Door het vaccinatienationalisme zal de vaccinatie in heel wat landen nog vele jaren nodig hebben. Stel dat in een van die verre landen varianten ontstaan waartegen geen van de bestaande vaccins bestand is: dan kan, gelet op de mondiale mobiliteit, de paniek een herstellende beurs of economie zo weer in duisternis duwen. Er mag dan wel 30 miljard op de spaarboekjes staan, dat geld rolt niet als mensen een nieuwe rampspoed verwachten.”

Is de gedachte dat corona ons nog niet toelaat met voldoende zekerheid lessen te trekken een probleem? “Neen, want voor veel zaken hadden en hebben we corona gewoon niet nodig”, vervolgt Devos zijn redenering. “Dat onze samenleving en economie een goed onderwijs- en gezondheidssysteem nodig heeft, bijvoorbeeld, was voordien ook bekend. Dat we nood hebben aan R&D, aan innovatie en meer STEM, is al jaren een evergreen. Dat we met de EU beter af zijn dan zonder maar dat die tegelijk teleurstelt in crisisbeheer, wisten we ook. Dat onze staatsstructuur veel te ingewikkeld is zag de blinde, al lang voor corona. Enzovoort.”

Schade opmeten

“De macro-economische prognoses lopen nog uiteen, maar er is hoop mogelijk”, aldus Carl Devos. “Een dynamische, misschien zelfs V-heropleving, is niet uitgesloten. Daar moeten we ons voorbereiden. Want de herstelkracht is ongelijk verdeeld, wij zijn daar niet in het voordeel. Maar dat wisten we al: dat er structurele hervormingen nodig zijn.”

De vraag stelt zich dan: is zo’n crisis dan zonder betekenis? “Geenszins”, vindt Devos. “Zeker niet op micro-niveau, waar de situatie vaak veel schrijnender is. Levens(werken) gingen verloren. De schade in de vorm van werkloosheid en faillissementen lijkt eerder beperkt door de steunmaatregelen, maar misschien stort er nog heel wat in als de steunbalken verwijderd worden. De ongelijkheid zou wel eens kunnen groeien, met meer armoede, als het beest bedwongen is. En wat is de impact op het politiek weefsel? Rafelt het door angst nog meer uit elkaar, met versterking van de polariserende uiteinden? België had al een budgettair probleem voor covid, nadien is het enkel erger. Het begrotingstekort zou tegen 2024 minstens met 8 miljard omlaag moeten, dat zal niet lukken met enkel belastingen voor multinationals, e-commerce en de superrijken. Er zal veel groei nodig zijn om dat probleem op te lossen: hoe maken we die groei?”

Hoop doet leven

Er zijn gelukkig ook hoopgevende tekenen, vindt Devos tot slot. Eén voorbeeld maar: dat herstructureringen in het coronajaar minder diep snijden dan in vorige crisis van 2009-2010, toen er de helft meer jobverlies was door collectieve ontslagen. Zijn onze bedrijven nu gezonder, innovatiever, steviger verankerd in lokale clusters, meer getransformeerd, houden ze hun opgeleide medewerkers in een vergrijzende samenleving langer aan boord? “Dan hebben we een basis voor die groei, al speelt ook een rol dat de overheid in deze crisis heel gul is”, besluit Devos. “De enige conclusie die lijkt vast te staan, is dat dit onzekere tijden zijn en nog lang zullen blijven. Dat de toekomst, van mensen, samenlevingen, markten en bedrijven is aan wie het best met verandering om kan. Weten we al sinds november 1859, toen Charles Darwin zijn On The Origin of Species uitbracht. En als het dan echt moet, één grote conclusie die corona zou opwekken, laat het dan deze zijn: het belang van reshoring en een beperking van onze afhankelijkheid van buitenlandse ketens. Al is strategische verankering ook al een ouder verhaal.”

foto: Carl Devos/UGent

Tankstations die door het verplichte thuiswerk droog blijven staan, nachtwinkels die omwille van de avondklok dicht moeten en Food Corners die net als de rest van de horeca geen volk over de vloer krijgen: aan dat rampscenario is Group Bruno gelukkig ontsnapt. “Ondanks alles hebben onze business-units tussen 3 en 19% minder omzet gedraaid. Dat is erg, maar niet onoverkomelijk”, zegt CEO Angelo Bruno. “We kijken enorm uit naar een normalisatie van de hele situatie, dan trekken onze activiteiten vanzelf opnieuw aan. Al ben ik er wel van overtuigd dat een totale, strenge lockdown van 2 of 3 weken ons veel sneller uit de crisis zou halen.”

Angelo Bruno klinkt niet terneergeslagen, hoewel zijn bedrijf wel heeft afgezien. “Ik vond de communicatie die we bij het begin van de crisis kregen, duidelijk en correct”, zegt hij. “We wisten waar we aan toe waren, en hebben dan ook heel snel gereageerd. Voor activiteiten die konden doorlopen, hebben we meteen strenge hygiënemaatregelen opgelegd. Voor andere bedrijfstakken moest er tijdelijke werkloosheid worden ingevoerd, bijvoorbeeld voor de mensen die normaal ’s nachts voor ons werken. Op die manier hebben we altijd over voldoende personeel kunnen beschikken. Echt ‘chapeau’ voor de flexibiliteit die de medewerkers aan de dag hebben gelegd. Dankzij de inspanningen die zij geleverd hebben, konden we de schade beperken.”

Die schade varieerde bij Group Bruno naargelang de activiteiten. “In de verkoop van brandstoffen hebben we heel wat minder omzet gedraaid, uiteraard omdat iedereen ‘in zijn kot’ moest blijven en dus veel minder kilometers heeft gereden. Bovendien was er een beperking op het grensverkeer, waardoor de Nederlanders niet meer bij ons in Maaseik of Maasmechelen kwamen tanken. Ook in de Food Corners was er duidelijk een terugval, alles bijeen van zo’n 19%. Dat is logisch als er niemand onderweg is en de avondklok zorgt voor een totale sluiting tijdens de nacht. Voor het shop-gedeelte, waar we als ‘essentiële winkel’ zijn open gebleven, bleef het omzetverlies beperkt tot 3%. Al bij al hebben we dus niet slecht gedraaid. We zijn er zeker van dat alle units snel terug op toerental zullen zijn als de maatregelen kunnen opgeheven worden. Wij blijven in ieder geval verder investeren en inzetten op een breed aanbod voor alle automobilisten. De economie gaat na corona niet veranderen. Weldra zullen meer mensen ’s nachts aan het werk zijn, en dus zal de behoefte om de klok rond iets te kunnen eten en te winkelen alleen maar toenemen.”

Als maatschappij zijn we collectief het noorden kwijt geraakt en hebben zo onze toekomstige welvaart te grabbel gegooid in het gevecht tegen een zware griep. Dat is in a nutchell de mening van Peter Callant. “Het begon, hoe kan het ook anders, in China”, zegt Peter Callant. “Dat klinkt als het scenario van een slechte B-film. Helaas is het in dit geval bittere ernst. Eind 2019 doken er op sociale media verontrustende verhalen op van een reeks dodelijke gevallen van longontsteking in Wuhan door een virus dat blijkbaar veel meer slachtoffers maakte dan een gewone griep, waarbij het vaak ook de longontsteking is die als complicatie het overlijden tot gevolg heeft. Door gebrek aan officieel nieuws uit China zwollen de verhalen al gauw aan tot onrustwekkende horrorstories waarbij de indruk werd gewekt dat de infection fatality ratio (de kans dat je als geïnfecteerde overlijdt) van dit nieuwe virus enorm was (lees meer dan 20%). 1 op 5 geïnfecteerden overleed en men gaf aan dat dit misschien nog wel een onderschatting was. Beelden van huilende mensen in hun ziektebed vonden hun weg naar onze journaals en het was meteen duidelijk dat de pers een fantastisch nieuw angstverhaal te pakken had. Het duurde dan ook niet lang of de traditionele westerse media hadden hun storyline om over Covid-19 te berichten klaar. China werd daarbij steevast opgevoerd als achterlijke natie die zijn bevolking aan haar lot overliet. We spreken over de eerste helft van januari 2020.”

De reactie van China

“De reactie van China was even voorspelbaar als het opkomen van de zon in het oosten: snel en draconisch”, vervolgt Callant. “Nog voor het Chinees nieuwjaar (25 januari) werd een volledige lockdown afgekondigd van de Hubei provincie waar Wuhan deel van uitmaakt, goed voor zo’n 58 miljoen mensen en niet lang daarna werd diezelfde lockdown ook toegepast voor andere delen van China. Dat lukte van meet af aan vrij goed omdat iedereen werd verplicht om de officiële corona app altijd te gebruiken en ook omdat we weten dat als burger niet gehoorzamen in China, iets totaal anders gebeurt dan als burgers niet gehoorzamen in België of de rest van de westerse wereld. Daarnaast richtte China in ijltempo ziekenhuizen op om de toevloed van Covid-19 gevallen op te vangen, zelfs zij met weinig tot geen symptomen. Er werden kosten noch moeite gespaard om de bevolking te voorzien van de juiste middelen om zich te beschermen, te testen én te controleren. Uit die aanpak leerde China héél snel héél veel. Covid-19, omgedoopt tot corona, was niet het ‘killer’ virus dat men had gevreesd. Het bleek vooral een probleem voor de oudere bevolking en dan vooral voor die groep die reeds een andere mogelijks levensbedreigende aandoening of conditie hadden zoals hart en vaatziekten, kanker, obesitas, diabetes enzovoort. Voor mensen onder de 65 en dan zeker al voor diegenen die geen mogelijks levens bedreigende aandoening hadden bleek de infection fatality ratio (IFR) toen al minder dan 0,5% . Het contrast met een IFR van 20% zoals men eerder berichtte op social media en nieuwsfora allerhande was dan al vrij duidelijk. Inmiddels zijn deze cijfers al vele malen bevestigd door meerdere wetenschappelijke instanties en organisaties waaronder de John Hopkins University, Stanford University en de Wereld Gezondheidsorganisatie WHO. De infection fatality rate bedraagt volgens wetenschappelijk onderzoek aan de Stanford University én gepubliceerd door de WHO wereldwijd  0,27% gecorrigeerd tot 0,23%. Voor de bevolking onder de 70 jaar is dat amper 0,05%. Deze cijfers kunnen wijzigen tussen landen en regio’s, maar de tendens is overduidelijk: Covid-19 is géén killer virus dat 10% van de bevolking decimeert. Ter vergelijking, de IFR van een zware griepepidemie bedraagt 0,13% tot 0,17%.”

Bizar België

Het opvallende is dat net deze informatie weinig tot niet bekend is onder de Belgische bevolking en dat is toch op z’n minst bizar te noemen, zo vindt Peter Callant. “Terwijl China al volop in reactie modus zat en de coronacrisis planmatig en systematisch aanpakte én onder controle kreeg, werden ook in Europa de eerste broeihaarden vastgesteld”, aldus de Brugse ondernemer. “De media pakte het horrorverhaal uit China gretig vast om het ook hier te verspreiden onder de bevolking waarmee in no time de angst voor het killer corona virus gemeengoed werd. Op zich is dat begrijpelijk en misschien zelfs aan te raden, omdat we er op dat moment ook nog niet zoveel van wisten. Een waarschuwend verhaal kon geen kwaad. Maar in tegenstelling tot China bleek bij ons en de ons omringende landen het gebrek aan daadkracht en correcte communicatie aan de bevolking een huizenhoog probleem. Voeg daar mismanagement, politiek opportunisme en media-hyping aan toe en je heb een absolute garantie op falen. De voorbeelden van dit absolute falen zijn legio: de mondmaskersaga, het niet kunnen voorzien in  ziekenhuisbedden en personeel, in een later stadium het verkrijgen en toedienen van vaccins, het sluiten en openen en opnieuw sluiten van scholen, horeca, winkels, sport en andere manifestaties, enzovoort. Onze samenleving en onze economie kwamen tot een abrupte stilstand en de noodzaak daartoe werd ons zo verkocht omdat we anders met z’n allen ten prooi zouden vallen aan het dodelijke corona virus. Besmet worden stond als het ware bijna gelijk met overlijden.”

Miscommunicatie en commedia dell’arte

In de (mis)communicatie rond de coronacrisis had de media een nieuw gouden ei gevonden., vindt Callant nog. “In die hele coronashow, die nu al meer dan een jaar duurt, zijn een aantal politieke, medische en andere figuren de dienst gaan uitmaken in een eindeloze herhaling van de commedia dell’arte”, aldus Callant. “Daarin worden dagelijks dezelfde, ondertussen bijna karikaturale, figuren opgevoerd die net zoals in de commedia elke dag een nieuwe improvisatie ten berde brengen van hetzelfde thema met telkens hetzelfde resultaat, namelijk: ‘We kunnen nu geen beslissingen nemen’. Bij dergelijke debatten gaat het dus enkel nog om de vorm en al lang niet meer om de inhoud. Wat meer is, de inhoud komt zo goed als nooit aan bod want die zou ondertussen al lang duidelijk moeten zijn. Het coronavirus is nauwelijks dodelijker dan een zware griep en daar kunnen we sinds jaar en dag heel goed mee omgaan. De zwakkeren in onze maatschappij (ouderen en mensen met een mogelijks levensbedreigende aandoening) moeten zichzelf goed beschermen en daar de middelen toe krijgen (mondmaskers, ontsmettende gels, thuiswerken, snel toegang tot een vaccinatie, enzovoort). De rest van de maatschappij moet terug het normale leven herpakken in al zijn facetten: normaal gaan werken, normaal gaan shoppen, normaal op restaurant gaan, normaal gaan sporten en gaan kijken naar sport of amusement, vrienden en familie mogen zien waar en wanneer je wil en met hoeveel je wil, kortom normaal gaan leven. Dan zal het virus zich net zoals bij een zware griep verspreiden waarbij sommige mensen niet ziek worden, anderen milde symptomen zullen hebben en een aantal zwaar ziek zullen zijn, zoals dat ook bij een normale griep het geval is. De normale oversterfte zoals we die kennen in het geval van een zware griep kunnen we in dit geval waarschijnlijk zelfs vermijden als we de eerder genoemde bescherming van de zwakkeren ter harte nemen.”

Ophokplicht voor de burger

Het verder blijven uitstellen van de terugkeer naar het normale leven voor mensen onder de pensioenleeftijd en met een IFR van 0,05%, is wraakroepend om niet te zeggen misdadig. Her en der durft er al eens een rechter opperen dat we onze eigen grondwet behandelen als een vodje papier maar dat biedt geen enkele garantie dat de spelers van de commedia dell’arte daarom van koers gaan wijzigen. Integendeel, het brengt het stemmen van een pandemiewet waarin de ophokplicht van de burger in een wet wordt gegoten alleen maar dichter bij. Als dat gebeurt zullen we bij elke volgende griep, die men vanaf dan gemakkelijkheidshalve Covid-21, Covid-22 of Covid-xx noemt, verplicht worden om alle maatregelen, of althans diegene die de spelers van de commedia dell’arte wenselijk achten, slaafs te volgen tot we groen licht krijgen. De huidige versie duurt ondertussen meer dan een jaar.

Hoe dan ook, door de niet-aflatende stemmingmakerij en het schromelijk overdrijven van de gevolgen van een virus raakten we als burgers én als maatschappij het noorden helemaal kwijt en het lijkt er niet op dat we het snel zullen terugvinden. Op een bepaald moment zijn we de weg ingeslagen dat elke dode er één te veel is. In zo’n discours is er nooit een oplossing want er zal altijd een dode zijn. In België sterven iedere dag tussen de 250 en 300 mensen, ongeacht van corona. Ook dat is een deel van het leven.

Rol van de media?

De media dragen hier een verpletterende verantwoordelijkheid. Zij kiezen er immers voor om de werkelijke, wetenschappelijke IFR-cijfers zoals hierboven vermeld, nauwelijks of helemaal niet te gebruiken om de bevolking te informeren. Zij die dat wel proberen worden in de hoek gezet als corona-negationisten of erger nog, als potentiële moordenaars. In de plaats daarvan gebruiken onze traditionele media een soort gegoochel met cijfers waaruit zou moeten blijken dat de dreiging van corona een voor immer boven ons hoofd zwevend zwaard van Damocles is. De boodschap die daaraan vast hangt is dat we zeker de maatregelen niet mogen versoepelen, hoe absurd ook, omdat anders een enorme sterfte en nog veel meer onheil ons deel zal zijn. Die boodschap wordt ons telkens opnieuw geserveerd, samen met het avondeten, inclusief het tragisch verhaal van de dode van de dag erbij als misselijkmakend dessert.

Ondertussen liggen groten delen van de economie al een jaar lam en verarmt onze bevolking elke dag, zadelen we de volgende generaties op met een factuur die ze nooit zullen kunnen betalen, stijgen de zelfmoordcijfers tot ongekende hoogten en groeit de frustratie en onverdraagzaamheid van elke mens. Dat geldt ook voor u en ik, waardoor we met z’n allen dreigen onszelf, onze waarden en ons houvast in de maatschappij te verliezen. En dat alles voor een virus dat nauwelijks dodelijker is dan een griep. Wanneer wordt deze waanzin doorbroken?