Wat was voor u persoonlijk het moeilijkste moment afgelopen jaar?

De eerste lockdown zorgde ervoor dat ik verplicht werd om mijn bedrijf te sluiten en de daarmee gepaard gaande onzekerheid. Anderen beslissen over jouw toekomst, terwijl een ondernemer juist zélf zijn koers wil bepalen. Ik voel me écht bij de gelukkigen dat dit maar zes weken geduurd heeft. Daarnaast mis ik vooral mensen. Ik ben superblij dat ik elke dag mag gaan werken. Ik heb mijn werknemers om me heen, maar toch mis ik het sociale leven enorm. Restaurantje, netwerkclubje, sportclub, met de vrienden iets samen ondernemen. Iedereen heeft een uitlaatklep nodig om zijn batterijen op te laden. Ik mis dat, maar ook vele mensen om me heen.

Worden bedrijfsaanpakken die inspelen op de coronacrisis de nieuwe norm of gaan bedrijven, eens alles achter de rug, terug naar hoe het was voor de pandemie? 

De coronacrisis zal de geschiedenisboeken ingaan als het jaar waarin thuiswerken breed omarmd werd en we met elkaar op een andere wijze ons werk moesten organiseren. We zitten in een periode waarin veel organisaties hun wendbaarheid hebben getoond en daarbij in een stroomversnelling terecht zijn gekomen. De afgelopen jaren waren veel organisaties sowieso al volop met digitalisering en innovatie bezig om hun marktpositie veilig te stellen voor de toekomst. De digitale transformatie gaat stap voor stap en het stopt eigenlijk nooit. Je zal steeds moeten bijsturen. Belangrijk is dat iedereen binnen de organisatie mee is. Ze moeten er zelf ook hun voordeel van inzien. Een duidelijk visie, communicatie, begeleiding, opleiding, herhaling, en geduld, heel veel geduld is hier van cruciaal belang om er een succes van te maken.

Merkt u dat de markt grote veranderingen doormaakte? 

De coronacrisis zorgt voor veranderingen in de manier waarop er nu gewerkt wordt en met zaken wordt omgegaan. Er dreigt een economische recessie aan te komen. Er zijn vast bedrijven die een crisis gebruiken om te kijken waar ze kunnen snijden in het personeelsbestand, of waar ze leveranciers onder druk kunnen zetten, of te investeren om na de klap een flinke financiële slag te slaan.

Maar we krijgen ook meer plaats in onze agenda, vermoed ik. Alleen de noodzakelijke besprekingen vinden nog plaats via tele- en videocalls. Ze duren aanzienlijk korter en het bespaart een hoop reistijd. Persoonlijk vind ik belangrijk om alles duurzamer te gaan doen. Productie, consumptie, het lijkt dat iedereen eindelijk meer tot bezinning begint te komen en tot actie over wilt gaan. We zijn bewuster bezig met waar komt het vandaan, hoe wordt het gemaakt. En een circulaire economie moet de nieuwe norm worden.