De familie Kusters voelt de gevolgen van een oorlog die duizenden kilometers verder wordt uitgevochten. “De prijzen van de grondstoffen stijgen, dus ook die van dierenvoer en kunstmest. Die kosten zijn ongeveer verdrievoudigd. Het zou niet meer dan logisch zijn dat we de dure kunstmest gedeeltelijk vervangen door dierlijke mest. Dat is voorlopig onmogelijk door de complexe regelgeving errond.”

Schrijnend duidelijk

De oorlog zet een oude bekommernis van de boeren opnieuw in de verf. “Het belang van lokaal geproduceerd voedsel wordt nog maar eens op een schrijnende manier duidelijk gemaakt. Net zoals voor onze energie willen we voor ons voedsel niet afhankelijk zijn van anderen. De landbouw is de motor van onze welvaart, maar dat besef is blijkbaar ver zoek.”

De boeren krijgen momenteel de ene onzekerheid na de andere te verwerken. Zo legt het recente stikstofakkoord hen nieuwe uitstootbeperkingen op. “De voorgestelde maatregelen zijn gebaseerd op aannames en veronderstellingen. We zouden op zijn minst inzage in de onderbouwing van de berekeningen willen krijgen. De stikstofproblematiek is trouwens maar beperkt het gevolg van de landbouw. Daarom ijveren we voor een gezamenlijke aanpak in plaats van een beleid waarin alleen wij worden geviseerd. We willen graag samenwerken, maar geef ons dan tenminste de kans.”

Waardeloze grond

Ook de mogelijke komst van een nationaal park in de Noorderkempen zou de boeren verdere voorwaarden kunnen opleggen. “We zijn niet tegen de natuur. Maar de kans is groot dat in een nationaal park een lagere bemestingsnorm of zelfs nulbemesting zal opgelegd worden. De grond verliest zijn waarde, het broodnodige voedsel telen wordt onmogelijk en landbouw wordt onmogelijk gemaakt. Net nu de schrijnende noodzaak ervan zo duidelijk is.”

De liefde voor haar geitjes krijgt niemand kapot. Maar Ines enthousiasme om in de voetsporen van haar ouders te treden is wel kleiner geworden. “Ze maken het niet gemakkelijk voor jonge boeren om te starten. Aan dit tempo is er hier over dertig jaar geen landbouw meer.”